Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, Việt Nam đang phải đối mặt với những thách thức lớn từ các hiện tượng thiên tai cực đoan. Bão số 5 Kajiki, với cường độ lên đến cấp 13-14 và giật cấp 16, không chỉ là một thử thách về mặt ứng phó khẩn cấp mà còn đặt ra nhiều vấn đề pháp lý quan trọng về quyền lợi và nghĩa vụ của người dân trong tình huống thiên tai.
Công điện số 146/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ được ban hành trong bối cảnh này không chỉ thể hiện sự quyết liệt của Chính phủ trong việc ứng phó với thiên tai mà còn khẳng định những quyền lợi cơ bản mà mọi công dân Việt Nam được hưởng khi đối mặt với thiên tai. Từ quyền được thông tin kịp thời, quyền được sơ tán an toàn, đến quyền được hỗ trợ và bồi thường thiệt hại, tất cả đều được quy định rõ ràng trong khung pháp lý hiện hành.
Bài viết này sẽ phân tích chi tiết các khía cạnh pháp lý liên quan đến bão số 5 Kajiki, từ những chỉ đạo cụ thể trong Công điện 146 đến quyền lợi thiết thực mà người dân có thể yêu cầu trong tình huống khẩn cấp này. Đây là những thông tin quan trọng mà mọi công dân cần nắm rõ để bảo vệ quyền lợi hợp pháp của mình.
1. Tình Hình Bão Số 5 Kajiki: Thách Thức Pháp Lý Trong Ứng Phó Khẩn Cấp
1.1. Diễn Biến Và Cường Độ Bão
Bão số 5 Kajiki đã chính thức trở thành một trong những cơn bão mạnh nhất trong năm 2025 khi tiến vào Biển Đông với cường độ đáng báo động. Theo thông tin từ Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, tính đến 10 giờ sáng ngày 25 tháng 8 năm 2025, vị trí tâm bão cách Nghệ An khoảng 120 km và cách Hà Tĩnh 100 km về phía đông, với sức gió mạnh nhất vùng gần tâm bão đạt cấp 13-14 và giật cấp 16.
Điều đặc biệt nguy hiểm của bão Kajiki là tốc độ di chuyển nhanh và khả năng duy trì cường độ mạnh khi tiến vào đất liền. Dự báo cho thấy chiều tối ngày 25 tháng 8, vùng tâm bão sẽ đổ bộ trực tiếp vào khu vực Nghệ An – Hà Tĩnh với sức gió mạnh nhất có thể đạt cấp 12-13, giật cấp 16. Bão kèm theo mưa lớn với nguy cơ rất cao gây ra lũ ống, lũ quét, sạt lở đất ở vùng núi, cũng như ngập lụt sâu tại đô thị, vùng trũng thấp và ven sông, suối.
Từ góc độ pháp lý, cường độ và tính chất bất thường của bão Kajiki đặt ra những thách thức lớn cho việc thực hiện các quy định trong Luật Phòng, chống thiên tai số 33/2013/QH13. Đặc biệt, việc dự báo chính xác và thông báo kịp thời cho người dân trở nên cực kỳ quan trọng, không chỉ về mặt kỹ thuật mà còn về mặt trách nhiệm pháp lý của các cơ quan có thẩm quyền.
1.2. Nguy Cơ Và Thiệt Hại Dự Kiến
Theo đánh giá của các chuyên gia, bão số 5 Kajiki có nguy cơ gây ra những thiệt hại nghiêm trọng, đặc biệt tại các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh và Quảng Trị. Nguy cơ mất an toàn đối với đê biển, đường ven biển, và sạt lở tại ven biển Thanh Hóa, phía bắc Nghệ An được đánh giá là rất cao. Các tỉnh Hưng Yên, Ninh Bình cũng cần đề phòng sóng lớn gây tràn, sạt lở, vỡ đê biển, đê cửa sông.
Từ góc độ pháp lý, việc xác định trước các nguy cơ thiệt hại có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định trách nhiệm bồi thường sau thiên tai. Theo quy định tại Điều 156 Bộ luật Dân sự 2015, thiên tai được coi là sự kiện bất khả kháng, tuy nhiên việc có hay không có biện pháp phòng ngừa, ứng phó phù hợp sẽ ảnh hưởng đến trách nhiệm bồi thường của các bên liên quan.
Đặc biệt, trong trường hợp các công trình hạ tầng như đê điều, hồ đập bị hư hỏng do bão, việc xác định nguyên nhân là do thiên tai hay do thiếu sót trong quản lý, vận hành sẽ quyết định trách nhiệm pháp lý của các cơ quan quản lý. Điều này đòi hỏi sự minh bạch và chính xác trong việc ghi nhận, đánh giá thiệt hại sau bão.
1.3. Tác Động Đến Đời Sống Xã Hội
Bão số 5 Kajiki không chỉ gây ra thiệt hại về vật chất mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống xã hội, đặc biệt trong bối cảnh chuẩn bị cho các hoạt động kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9 và khai giảng năm học mới. Điều này đặt ra những thách thức pháp lý đặc biệt về việc đảm bảo an toàn cho các hoạt động tập thể và quyền được giáo dục của trẻ em.
Theo quy định tại Luật Giáo dục 2019, việc đảm bảo an toàn cho học sinh trong mọi tình huống, bao gồm cả thiên tai, là trách nhiệm của nhà trường và cơ quan quản lý giáo dục. Trong trường hợp bão số 5, các trường học có thể phải hoãn khai giảng hoặc thay đổi hình thức tổ chức, điều này cần được thực hiện theo đúng quy định pháp luật để đảm bảo quyền lợi của học sinh và phụ huynh.
Đồng thời, việc hạn chế di chuyển và tập trung đông người trong thời gian bão cũng ảnh hưởng đến quyền tự do đi lại và quyền tập hội của công dân. Tuy nhiên, theo quy định tại Điều 15 Hiến pháp 2013, các quyền này có thể bị hạn chế trong trường hợp khẩn cấp để bảo vệ an ninh quốc gia, trật tự, an toàn xã hội, đạo đức xã hội và sức khỏe của cộng đồng.
2. Công Điện 146/CĐ-TTg: Khung Pháp Lý Cho Ứng Phó Khẩn Cấp
2.1. Bối Cảnh Ban Hành Và Tính Cấp Thiết
Công điện số 146/CĐ-TTg được Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính ký ban hành vào ngày 25 tháng 8 năm 2025, trong bối cảnh bão số 5 Kajiki đang tiến thẳng vào đất liền với cường độ cực mạnh. Đây là văn bản tiếp nối các chỉ đạo trước đó (số 141/CĐ-TTg ngày 22/8 và số 143/CĐ-TTg ngày 23/8), thể hiện sự liên tục và nhất quán trong chỉ đạo ứng phó thiên tai của Chính phủ.
Từ góc độ pháp lý, việc ban hành liên tiếp các công điện chỉ đạo thể hiện nguyên tắc “phòng ngừa chủ động, ứng phó kịp thời” được quy định tại Điều 4 Luật Phòng, chống thiên tai. Điều này không chỉ thể hiện trách nhiệm của Nhà nước trong việc bảo vệ tính mạng và tài sản của người dân mà còn tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc cho các biện pháp ứng phó khẩn cấp.
Đặc biệt, Công điện 146 được ban hành với mục tiêu rõ ràng là “đảm bảo an toàn tính mạng cho Nhân dân và hạn chế tối đa thiệt hại về tài sản”. Điều này phù hợp với quy định tại Điều 3 Luật Phòng, chống thiên tai về việc ưu tiên bảo vệ tính mạng con người là mục tiêu cao nhất trong mọi hoạt động phòng, chống thiên tai.
2.2. Nội Dung Chỉ Đạo Cụ Thể Và Ý Nghĩa Pháp Lý
Công điện 146 đưa ra những chỉ đạo cụ thể và có tính khả thi cao, thể hiện sự vận dụng linh hoạt các quy định pháp luật vào tình huống thực tế. Thủ tướng yêu cầu các Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ, cơ quan thuộc Chính phủ; Bí thư, Chủ tịch Ủy ban nhân dân các tỉnh có liên quan phải “chủ động ứng phó ở mức cao nhất và sẵn sàng khắc phục hậu quả nhanh nhất”.
Điều đáng chú ý là công điện đặc biệt nhấn mạnh việc đảm bảo an toàn cho các hoạt động kỷ niệm 80 năm Quốc khánh 2/9 và khai giảng năm học mới. Điều này thể hiện sự cân nhắc kỹ lưỡng giữa việc duy trì các hoạt động xã hội quan trọng và đảm bảo an toàn cho người dân, phù hợp với nguyên tắc cân bằng lợi ích trong pháp luật.
Về mặt phân công trách nhiệm, công điện quy định rõ ràng nhiệm vụ của từng cơ quan:
Đối với các tỉnh trực tiếp bị ảnh hưởng (Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị):
•Tập trung chỉ đạo quyết liệt công tác sơ tán, di dời dân cư tại các khu vực nguy hiểm
•Quyết định hạn chế người và phương tiện lưu thông khi gió bão mạnh
•Phân công lãnh đạo tỉnh trực tiếp chỉ đạo tại các địa điểm trọng điểm
•Đảm bảo lương thực, nhu yếu phẩm dự trữ và thông tin liên lạc thông suốt
Đối với các Bộ ngành:
•Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn: Chỉ đạo dự báo, cung cấp thông tin và đảm bảo an toàn đê điều, hồ đập
•Bộ Công Thương: Đảm bảo an toàn hồ đập thủy điện và hệ thống điện
•Bộ Xây dựng: Đảm bảo an toàn giao thông đa phương thức
•Bộ Quốc phòng, Bộ Công an: Triển khai lực lượng cứu hộ cứu nạn, bao gồm cả trực thăng
2.3. Tính Pháp Lý Và Hiệu Lực Thi Hành
Công điện của Thủ tướng Chính phủ có tính chất pháp lý đặc biệt trong hệ thống văn bản quy phạm pháp luật Việt Nam. Theo quy định tại Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật 2015, công điện là loại văn bản chỉ đạo, điều hành có hiệu lực thi hành ngay và bắt buộc đối với các cơ quan, tổ chức, cá nhân có liên quan.
Điều quan trọng là các chỉ đạo trong Công điện 146 đều có cơ sở pháp lý vững chắc từ Luật Phòng, chống thiên tai và các văn bản hướng dẫn thi hành. Việc yêu cầu sơ tán dân cư khẩn cấp được quy định tại Điều 20 Luật Phòng, chống thiên tai, việc hạn chế giao thông được quy định tại Điều 21, và việc huy động lực lượng cứu hộ cứu nạn được quy định tại Điều 22.
Đặc biệt, việc huy động trực thăng để hỗ trợ sơ tán dân cư thể hiện sự vận dụng linh hoạt quy định tại Điều 23 về huy động nguồn lực cho hoạt động phòng, chống thiên tai. Điều này cho thấy Chính phủ đã chuẩn bị sẵn sàng các phương án ứng phó ở mức độ cao nhất, phù hợp với tính chất nghiêm trọng của bão số 5.
3. Quyền Lợi Cơ Bản Của Người Dân Trong Tình Huống Thiên Tai
3.1. Quyền Được Thông Tin Kịp Thời Và Chính Xác
Một trong những quyền cơ bản nhất của người dân khi đối mặt với thiên tai là quyền được thông báo kịp thời và chính xác về tình hình thiên tai. Theo quy định tại Điều 8 Luật Phòng, chống thiên tai, mọi tổ chức, cá nhân có quyền được thông tin về tình hình thiên tai, dự báo, cảnh báo thiên tai và các biện pháp phòng, chống thiên tai.
Trong trường hợp bão số 5 Kajiki, quyền này được thể hiện cụ thể qua việc các cơ quan khí tượng thủy văn phải cung cấp thông tin liên tục về diễn biến bão, bao gồm vị trí, cường độ, hướng di chuyển và thời gian dự kiến đổ bộ. Thông tin này không chỉ được truyền tải qua các phương tiện thông tin đại chúng mà còn phải được thông báo trực tiếp đến từng hộ gia đình tại các khu vực có nguy cơ cao.
Đặc biệt quan trọng là quyền được thông báo về các biện pháp ứng phó cụ thể. Người dân có quyền biết rõ khi nào cần sơ tán, sơ tán đến đâu, mang theo những gì, và sẽ được hỗ trợ như thế nào. Việc thiếu thông tin hoặc thông tin không chính xác có thể dẫn đến thiệt hại về tính mạng và tài sản, đồng thời tạo ra trách nhiệm pháp lý cho các cơ quan có liên quan.
Theo Công điện 146, việc đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt từ cấp thôn, bản đến cấp tỉnh được đặt là nhiệm vụ ưu tiên. Điều này có nghĩa là các cơ quan chức năng phải đảm bảo hệ thống thông tin hoạt động liên tục, ngay cả trong điều kiện bão lớn, để người dân luôn được cập nhật thông tin mới nhất.
3.2. Quyền Được Sơ Tán An Toàn
Quyền được sơ tán an toàn là một trong những quyền quan trọng nhất của người dân trong tình huống thiên tai. Theo quy định tại Điều 20 Luật Phòng, chống thiên tai, khi có nguy cơ xảy ra thiên tai gây thiệt hại nghiêm trọng về người, Ủy ban nhân dân các cấp có thẩm quyền quyết định việc di dời, sơ tán khẩn cấp người, tài sản ra khỏi vùng nguy hiểm.
Trong trường hợp bão số 5, Công điện 146 đặc biệt nhấn mạnh việc “tập trung chỉ đạo quyết liệt công tác sơ tán, di dời dân cư tại các khu vực nguy hiểm, đặc biệt là trên tàu thuyền tại nơi neo đậu, lồng bè, chòi canh nuôi thủy hải sản, trong các nhà yếu”. Điều này thể hiện sự ưu tiên bảo vệ những nhóm dân cư có nguy cơ cao nhất.
Quyền được sơ tán an toàn bao gồm nhiều khía cạnh:
Quyền được thông báo sơ tán kịp thời: Người dân phải được thông báo trước về quyết định sơ tán với thời gian hợp lý để chuẩn bị. Việc sơ tán đột xuất chỉ được thực hiện trong trường hợp cực kỳ khẩn cấp.
Quyền được hỗ trợ trong quá trình sơ tán: Các cơ quan chức năng phải cung cấp phương tiện, lực lượng hỗ trợ người dân di chuyển, đặc biệt là người già, trẻ em, người khuyết tật và những người không có khả năng tự di chuyển.
Quyền được đảm bảo an toàn tại nơi sơ tán: Nơi sơ tán phải đảm bảo an toàn, có đủ điều kiện sinh hoạt cơ bản như nước sạch, thực phẩm, chỗ nghỉ và y tế.
Quyền được bảo vệ tài sản: Trong quá trình sơ tán, người dân có quyền yêu cầu các biện pháp bảo vệ tài sản để lại, hoặc được hỗ trợ di chuyển những tài sản quan trọng.
3.3. Quyền Được Cứu Hộ Cứu Nạn
Khi gặp nguy hiểm do thiên tai, người dân có quyền được cứu hộ cứu nạn kịp thời và hiệu quả. Đây là quyền được quy định rõ ràng tại Điều 22 Luật Phòng, chống thiên tai và được cụ thể hóa trong Công điện 146 thông qua việc chỉ đạo Bộ Quốc phòng, Bộ Công an triển khai lực lượng, phương tiện (bao gồm cả trực thăng) để sẵn sàng cứu hộ cứu nạn.
Quyền được cứu hộ cứu nạn bao gồm:
Quyền được ưu tiên cứu hộ: Trong tình huống khẩn cấp, việc cứu hộ phải được thực hiện theo thứ tự ưu tiên, với người già, trẻ em, phụ nữ mang thai, người khuyết tật được ưu tiên hàng đầu.
Quyền được cứu hộ bằng mọi phương tiện: Công điện 146 đặc biệt nhấn mạnh việc huy động cả trực thăng để cứu hộ, thể hiện cam kết sử dụng mọi phương tiện có thể để cứu người.
Quyền được chăm sóc y tế khẩn cấp: Người bị nạn có quyền được sơ cứu tại chỗ và chuyển đến cơ sở y tế để điều trị kịp thời.
Quyền không phải trả phí cứu hộ: Theo quy định pháp luật, hoạt động cứu hộ cứu nạn trong thiên tai là nghĩa vụ của Nhà nước, người dân không phải trả bất kỳ khoản phí nào.
3.4. Quyền Được Hỗ Trợ Khẩn Cấp
Trong và sau thiên tai, người dân có quyền được hỗ trợ khẩn cấp về các nhu cầu cơ bản. Theo quy định tại Điều 12 Luật Phòng, chống thiên tai, Nhà nước có chính sách hỗ trợ cứu trợ khẩn cấp về lương thực, nước uống, thuốc chữa bệnh và các nhu cầu cấp thiết khác cho đối tượng bị thiệt hại do thiên tai.
Công điện 146 cụ thể hóa quyền này thông qua yêu cầu “đảm bảo lương thực, nhu yếu phẩm dự trữ, điện, sóng thông tin liên lạc thông suốt từ cấp thôn, bản đến cấp tỉnh”. Điều này có nghĩa là ngay cả trong tình huống khẩn cấp nhất, người dân vẫn phải được đảm bảo các nhu cầu sinh hoạt cơ bản.
Quyền được hỗ trợ khẩn cấp bao gồm:
Quyền được cung cấp lương thực, nước uống: Đây là nhu cầu cơ bản nhất để duy trì sự sống. Các cơ quan chức năng phải đảm bảo có đủ dự trữ và phương án phân phối kịp thời.
Quyền được chăm sóc y tế: Bao gồm cả việc cung cấp thuốc men cơ bản và dịch vụ y tế khẩn cấp, đặc biệt quan trọng đối với người già, trẻ em và người có bệnh mãn tính.
Quyền được đảm bảo chỗ ở tạm thời: Đối với những người có nhà bị hư hỏng hoặc phải sơ tán, việc có chỗ ở an toàn là quyền cơ bản.
Quyền được duy trì liên lạc: Việc đảm bảo thông tin liên lạc không chỉ quan trọng cho công tác chỉ đạo mà còn giúp người dân liên lạc với gia đình, báo cáo tình hình và yêu cầu hỗ trợ khi cần thiết.
4. Trách Nhiệm Pháp Lý Của Các Cơ Quan Nhà Nước
4.1. Trách Nhiệm Của Chính Phủ Và Thủ Tướng
Theo quy định tại Điều 25 Luật Phòng, chống thiên tai, Chính phủ thống nhất quản lý nhà nước về phòng, chống thiên tai trong phạm vi cả nước. Trong trường hợp bão số 5 Kajiki, trách nhiệm này được thể hiện rõ nét qua việc Thủ tướng Chính phủ trực tiếp chỉ đạo và ban hành các công điện khẩn cấp.
Trách nhiệm cụ thể của Thủ tướng trong tình huống này bao gồm:
Chỉ đạo tổng thể: Thủ tướng có trách nhiệm đưa ra các chỉ đạo tổng thể, phân công nhiệm vụ cụ thể cho các Bộ, ngành và địa phương. Công điện 146 thể hiện rõ trách nhiệm này thông qua việc phân công cụ thể nhiệm vụ cho từng cơ quan.
Huy động nguồn lực: Thủ tướng có thẩm quyền huy động mọi nguồn lực cần thiết để ứng phó với thiên tai, bao gồm cả việc sử dụng trực thăng quân sự để cứu hộ dân sự như được nêu trong Công điện 146.
Đảm bảo phối hợp liên ngành: Việc phối hợp giữa các Bộ, ngành trong ứng phó thiên tai là trách nhiệm quan trọng của Thủ tướng. Công điện 146 thể hiện điều này qua việc phân công rõ ràng nhiệm vụ cho Bộ Quốc phòng, Bộ Công an, Bộ Nông nghiệp và PTNT, Bộ Công Thương, Bộ Xây dựng.
Giám sát và đánh giá: Thủ tướng có trách nhiệm giám sát việc thực hiện các chỉ đạo và đánh giá hiệu quả ứng phó để có những điều chỉnh kịp thời.
4.2. Trách Nhiệm Của Các Bộ Ngành
Công điện 146 phân công rõ ràng trách nhiệm của các Bộ ngành trong ứng phó với bão số 5, thể hiện nguyên tắc phân công, phối hợp trong quản lý nhà nước về phòng, chống thiên tai.
Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn: Là cơ quan đầu mối quốc gia về phòng, chống thiên tai, Bộ có trách nhiệm chỉ đạo công tác dự báo, cung cấp thông tin kịp thời và chính xác về diễn biến bão, mưa lũ. Đồng thời, Bộ phải đảm bảo an toàn đê điều, hồ đập và bảo vệ sản xuất nông nghiệp. Trách nhiệm này được quy định cụ thể tại Điều 26 Luật Phòng, chống thiên tai.
Bộ Công Thương: Có trách nhiệm đảm bảo an toàn đối với các hồ đập thủy điện và hệ thống điện. Điều này đặc biệt quan trọng vì sự cố hồ đập thủy điện có thể gây ra thảm họa lớn hơn cả thiên tai ban đầu. Bộ phải đảm bảo vận hành an toàn các hồ đập và duy trì cung cấp điện phục vụ công tác ứng phó.
Bộ Xây dựng: Chịu trách nhiệm đảm bảo an toàn cho người, phương tiện và hoạt động giao thông đường bộ, đường sắt, đường thủy, đường hàng không. Trong bối cảnh bão số 5, việc đảm bảo an toàn giao thông không chỉ quan trọng cho việc sơ tán dân mà còn cho việc vận chuyển hàng cứu trợ và triển khai lực lượng cứu hộ.
Bộ Quốc phòng và Bộ Công an: Được giao nhiệm vụ triển khai lực lượng, phương tiện (bao gồm cả trực thăng) tại khu vực trọng điểm để hỗ trợ di dời, sơ tán dân cư và sẵn sàng triển khai công tác cứu hộ cứu nạn. Đây là trách nhiệm đặc biệt quan trọng vì hai lực lượng này có khả năng cơ động cao và trang bị chuyên nghiệp.
4.3. Trách Nhiệm Của Chính Quyền Địa Phương
Theo nguyên tắc “bốn tại chỗ” được quy định trong Luật Phòng, chống thiên tai, chính quyền địa phương đóng vai trò then chốt trong ứng phó trực tiếp với thiên tai. Công điện 146 đặc biệt nhấn mạnh trách nhiệm của các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Trị, Hưng Yên, Ninh Bình.
Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp tỉnh:
Chỉ đạo sơ tán khẩn cấp: Đây là trách nhiệm quan trọng nhất, đòi hỏi sự quyết liệt và kịp thời. Ủy ban nhân dân tỉnh phải đảm bảo sơ tán toàn bộ dân cư tại các khu vực nguy hiểm, đặc biệt là những nơi có nguy cơ cao như tàu thuyền, lồng bè, nhà yếu.
Quản lý giao thông: Có thẩm quyền quyết định hạn chế người và phương tiện lưu thông trên đường, trên sông khi gió bão mạnh, mưa lũ ảnh hưởng trực tiếp. Đây là biện pháp cần thiết để đảm bảo an toàn nhưng cũng ảnh hưởng đến quyền tự do đi lại của công dân.
Phân công lãnh đạo trực tiếp: Phải phân công lãnh đạo tỉnh trực tiếp chỉ đạo, kiểm tra, đôn đốc công tác ứng phó tại các xã, phường trọng điểm, đặc biệt là các thôn, bản có nguy cơ bị chia cắt.
Đảm bảo hậu cần: Phải đảm bảo lương thực, nhu yếu phẩm dự trữ, điện, sóng thông tin liên lạc thông suốt từ cấp thôn, bản đến cấp tỉnh.
Trách nhiệm của Ủy ban nhân dân cấp huyện và xã:
Theo quy định tại Điều 28 và 29 Luật Phòng, chống thiên tai, Ủy ban nhân dân cấp huyện và xã có trách nhiệm tổ chức thực hiện các biện pháp phòng, chống thiên tai trên địa bàn. Trong trường hợp bão số 5, các cấp này phải:
Tổ chức sơ tán cụ thể: Thực hiện việc sơ tán từng hộ gia đình, đảm bảo không bỏ sót ai, đặc biệt chú ý đến người già, trẻ em, người khuyết tật.
Duy trì liên lạc: Đảm bảo thông tin liên lạc với cấp trên và giữa các thôn, bản để kịp thời báo cáo tình hình và yêu cầu hỗ trợ.
Bảo vệ tài sản công: Có biện pháp bảo vệ các công trình công cộng, trường học, trạm y tế trên địa bàn.
4.4. Hậu Quả Pháp Lý Khi Không Thực Hiện Trách Nhiệm
Việc không thực hiện hoặc thực hiện không đầy đủ trách nhiệm trong phòng, chống thiên tai có thể dẫn đến những hậu quả pháp lý nghiêm trọng. Theo quy định tại Chương VI Luật Phòng, chống thiên tai, các hành vi vi phạm có thể bị xử lý theo quy định của pháp luật về xử lý vi phạm hành chính hoặc bị truy cứu trách nhiệm hình sự.
Trách nhiệm hành chính: Cán bộ, công chức không thực hiện đúng nhiệm vụ được giao có thể bị xử lý kỷ luật theo quy định của pháp luật về cán bộ, công chức. Mức độ xử lý phụ thuộc vào tính chất, mức độ vi phạm và hậu quả gây ra.
Trách nhiệm hình sự: Trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng dẫn đến thiệt hại lớn về người và tài sản, có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo các tội danh như “Thiếu trách nhiệm gây hậu quả nghiêm trọng” (Điều 360 Bộ luật Hình sự) hoặc “Lạm dụng chức vụ, quyền hạn” (Điều 356 Bộ luật Hình sự).
Trách nhiệm bồi thường: Nếu việc không thực hiện trách nhiệm dẫn đến thiệt hại cho người dân, cơ quan, tổ chức có liên quan có thể phải bồi thường thiệt hại theo quy định của pháp luật dân sự.
5. Hướng Dẫn Thực Tiễn Cho Người Dân Trong Tình Huống Bão Số 5
5.1. Các Bước Chuẩn Bị Trước Khi Bão Đổ Bộ
Dựa trên các quy định pháp luật và chỉ đạo trong Công điện 146, người dân cần thực hiện các bước chuẩn bị cụ thể để bảo vệ tính mạng và tài sản của mình:
Theo dõi thông tin chính thức: Người dân có quyền và nghĩa vụ theo dõi thông tin từ các nguồn chính thức như Đài Khí tượng Thủy văn, Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai các cấp, và các phương tiện thông tin đại chúng. Tránh tin đồn, thông tin không chính xác có thể dẫn đến những quyết định sai lầm.
Chuẩn bị vật dụng thiết yếu:
•Lương thực, nước uống dự trữ ít nhất 3-5 ngày
•Thuốc men cần thiết, đặc biệt đối với người có bệnh mãn tính
•Đèn pin, pin dự phòng, radio để nghe thông tin khi mất điện
•Giấy tờ quan trọng được bảo quản trong túi chống nước
•Tiền mặt dự phòng cho các tình huống khẩn cấp
Gia cố nhà cửa: Người dân có trách nhiệm gia cố nhà cửa trong khả năng của mình, bao gồm việc chằng chống mái nhà, đóng cửa sổ, di chuyển các vật dụng có thể bay đi gây nguy hiểm.
5.2. Quyền Và Nghĩa Vụ Khi Nhận Lệnh Sơ Tán
Khi nhận được thông báo sơ tán từ chính quyền địa phương, người dân cần hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình:
Quyền của người dân:
•Được thông báo rõ ràng về lý do sơ tán, địa điểm sơ tán và thời gian dự kiến
•Được hỗ trợ phương tiện di chuyển nếu không có khả năng tự di chuyển
•Được đảm bảo an toàn tại nơi sơ tán với các điều kiện sinh hoạt cơ bản
•Được bảo vệ tài sản để lại hoặc hỗ trợ di chuyển tài sản quan trọng
Nghĩa vụ của người dân:
•Tuân thủ lệnh sơ tán khi được yêu cầu, không được từ chối khi có nguy cơ cao
•Hỗ trợ việc sơ tán của những người khác trong cộng đồng, đặc biệt là người già, trẻ em
•Không mang theo những vật dụng không cần thiết gây cản trở việc sơ tán
•Duy trì trật tự tại nơi sơ tán và tuân thủ các quy định của cơ quan chức năng
5.3. Cách Yêu Cầu Hỗ Trợ Khi Gặp Khó Khăn
Trong tình huống khẩn cấp, người dân có quyền yêu cầu hỗ trợ từ các cơ quan chức năng. Công điện 146 đã chỉ đạo triển khai đầy đủ lực lượng cứu hộ, bao gồm cả trực thăng, do đó người dân cần biết cách yêu cầu hỗ trợ hiệu quả:
Các kênh liên lạc khẩn cấp:
•Số điện thoại của Ban Chỉ huy Phòng chống thiên tai địa phương
•Số điện thoại 113 (Công an), 114 (Cứu hỏa), 115 (Cấp cứu)
•Hệ thống thông tin của chính quyền địa phương (loa phát thanh, đài truyền hình)
Thông tin cần cung cấp khi yêu cầu hỗ trợ:
•Vị trí chính xác (địa chỉ, tọa độ nếu có)
•Số lượng người cần cứu hộ và tình trạng sức khỏe
•Tính chất khẩn cấp của tình huống
•Các nguy hiểm xung quanh (nước lũ, cây đổ, điện rò rỉ)
5.4. Quyền Lợi Sau Thiên Tai
Sau khi bão số 5 đi qua, người dân có nhiều quyền lợi được pháp luật bảo vệ:
Quyền được hỗ trợ khắc phục hậu quả: Theo quy định tại Điều 12 Luật Phòng, chống thiên tai, người dân bị thiệt hại do thiên tai có quyền được hỗ trợ tu sửa nhà ở, cơ sở y tế, trường học. Mức hỗ trợ cụ thể sẽ được quy định trong các văn bản hướng dẫn của Chính phủ.
Quyền được bồi thường thiệt hại: Trong trường hợp thiệt hại do lỗi của cơ quan quản lý (như vỡ đê do không được tu sửa kịp thời), người dân có quyền yêu cầu bồi thường theo quy định của pháp luật dân sự.
Quyền được miễn giảm thuế, phí: Người dân bị thiệt hại nặng do thiên tai có thể được miễn, giảm thuế, phí theo quy định của pháp luật về thuế và các quy định khác.
Quyền được hỗ trợ tái sản xuất: Đối với hộ nông dân bị thiệt hại về sản xuất, có quyền được hỗ trợ giống cây trồng, vật nuôi, vốn vay ưu đãi để khôi phục sản xuất.
Kết Luận
Bão số 5 Kajiki và Công điện 146/CĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ đã thể hiện rõ nét mối quan hệ giữa quyền lợi người dân và trách nhiệm của Nhà nước trong tình huống khẩn cấp thiên tai. Đây không chỉ là một thử thách về mặt ứng phó kỹ thuật mà còn là cơ hội để kiểm nghiệm tính hiệu quả của hệ thống pháp luật về phòng, chống thiên tai tại Việt Nam.
Những chỉ đạo quyết liệt trong Công điện 146, từ việc huy động trực thăng cứu hộ đến yêu cầu đảm bảo thông tin liên lạc thông suốt, đều thể hiện cam kết của Chính phủ trong việc đặt tính mạng con người lên trên hết. Điều này phù hợp với tinh thần nhân đạo được quy định trong Luật Phòng, chống thiên tai và thể hiện sự phát triển tích cực của pháp luật Việt Nam trong lĩnh vực này.
Đối với người dân, việc hiểu rõ quyền lợi và nghĩa vụ của mình trong tình huống thiên tai không chỉ giúp bảo vệ tính mạng và tài sản mà còn góp phần nâng cao hiệu quả của toàn bộ hệ thống ứng phó thiên tai. Khi mỗi công dân đều nắm vững các quy định pháp luật và thực hiện đúng trách nhiệm của mình, Việt Nam sẽ có thể ứng phó hiệu quả hơn với những thách thức ngày càng lớn từ biến đổi khí hậu.
Bão số 5 Kajiki sẽ qua đi, nhưng những bài học kinh nghiệm và những cải tiến trong hệ thống pháp luật sẽ là tài sản quý báu giúp Việt Nam chuẩn bị tốt hơn cho những thử thách tương lai. Điều quan trọng là mỗi cơ quan, tổ chức và cá nhân đều cần tiếp tục nâng cao ý thức trách nhiệm và năng lực ứng phó, để xây dựng một Việt Nam an toàn và bền vững trước thiên tai.